نویسنده:
عباس صارمی مقدم، متخصص اعصاب و روان
به گزارش خبرنگار ایران پزشک، مشخصه بی اشتهایی عصبی وجود سه ملاک اساسی است:
- گرسنگی کشیدن عمدی به میزانی قابل توجه (رفتار)
- تمایل بی وقفه برای لاغری و ترس مرضی از چاقی (آسیب روانی)
- وجود علائم و نشانههای ناشی از گرسنگی کشیدن و روزه داری (علائم فیزیولوژیک)
بی اشتهایی عصبی اغلب با آشفتگی تن انگاره body image همراه است و فرد با وجود لاغری آشکار تصور میکند به شکل ناراحت کنندهای چاق است.
بی اشتهایی عصبی دو زیر نوع دارد:
- محدود کننده
- پرخوری / پاکسازی
در هر دو نوع بی اشتهایی عصبی تاکید نامتناسب و مفرطی روی لاغری به عنوان یک منبع حیاتی و گاهی تنها منبع عزت نفس میشود و وزن و به میزان کمتری شکل بدن مشغولیت غالب و فرسایشی افکار، خلق و رفتار تبدیل میشود.
قریب به نیمی از این افراد به علت کاهش شدید مصرف کلی غذا دچار کاهش وزن میشوند. نصف دیگر این بیماران نیز رژیم غذایی سختگیرانهای را برای خود تنظیم میکنند، ولی کنترل خود را از دست میدهند و مرتب دست به پرخوری میزنند و سپس رفتارهای پاکسازی از خود نشان میدهند.
بی اشتهایی عصبی در زنان شایعتر از مردان است و معمولا در نوجوانی شروع میشود. علائم ممکن است به صورت یک اختلال جداگانه یا بخشی از بی اشتهایی عصبی ظاهر شود.
فرجام بی اشتهایی عصبی متغیر و از بهبودی خود به خودی تا سیر صعودی و نزولی تا مرگ متفاوت است.
شایعترین سن شروع بی اشتهایی عصبی در نوجوانی است. به نظر میرسد این اختلال در کشورهای پیشرفته شایعتر است و احتمالا در خانمهای جوان بیشتر شیوع دارد که حرفه آنها مستلزم لاغری است، مانند مانکنها و والرینها.
بی اشتهایی عصبی در ۶۵ درصد موارد با افسردگی همراه است. همچنین جمعیت هراسی در ۳۵ درصد و اختلال وسواس جبری در ۲۵ درصد افراد مبتلا به این اختلال دیده میشود.
همچنین تاکید اجتماعی بر لاغری و ورزش، رویه بیماران مبتلا به بی اشتهایی عصبی را تقویت میکند.
علائق شغلی و غیر شغلی در کنار سایر عوامل آسیب پذیری، سبب افزایش احتمال بروز اختلالات خوردن میشود. در سایر کشورها، برای زنان جوان که در مدارس سختگیر باله حضور دارند، احتمال بروز بی اشتهایی عصبی دست کم ۷ برابر افزایش پیدا میکند.
تشخیص و خصوصیات بالینی
بی اشتهایی عصبی معمولا بین ۱۰ تا ۳۰ سالگی شروع میشود. درصورت وجود شرایط زیر میگوییم بی اشتهایی عصبی وجود دارد:
- فرد عمدا وزن خود را کاهش میدهد و میزان کاهش غیرسالم وزن را حفظ میکند یا وزن متناسب با رشد فرد افزایش نیابد.
- بیمار ترس شدیدی از چاق شدن دارد و با وجود گرسنگی طبی آشکار، میل بی وقفه به لاغر شدن دارد یا هر دو حالت فوق.
- بیمار علائم طبی چشمگیر مرتبط با گرسنگی دارد و اغلب دچار عملکرد غیر طبیعی هورمونهای تناسلی و نیز کاهش دما، کاهش ضربان قلب، افت وضعیتی فشار خون و کاهش شدید ذخائر چربی بدن است.
- در همه بیماران مبتلا به این اختلال ترس شدیدی از افزایش وزن و چاق شدن وجود دارد.
این افراد علاقه زیادی به جمع آوری دستورالعملهای آشپزی و آماده ساختن غذاهای مفصل برای دیگران نشان میدهند. این افراد به طور مداوم به غذا خوردن میاندیشند.
با عمیق شدن کاهش وزن علائم جسمی مهم، شامل کاهش دما، کاهش ضربان قلب،کاهش فشار خون و در بعضی بیماران مونث مبتلا به این اختلال، قطع قاعدگی رخ میدهد. گاهی تغییرات در نوار قلب ناشی از کمبود پتاسیم که حتی میتواند منجر به مرگ شود نیز مشاهده میشود.
درمان بی اشتهایی عصبی
با توجه به نقش عوامل پیچیده روان شناختی و طبی در بی اشتهایی عصبی، یک طرح درمانی جامع توصیه میشود که شامل بستری کردن در بیمارستان در صورت لزوم و درمان خانوادگی و فردی است. رویکرد رفتاری شناختی، بین فردی و در برخی موارد تجویز دارو باید مد نظر باشد.
پایان پیام/